Opłaty od czystych nośników
Debata na temat opłat od czystych nośników toczy się w cieniu zarzutów, że aktualizacja katalogu urządzeń, od których jest pobierana spowoduje wzrost cen sprzętu elektronicznego. Przykłady innych Państw europejskich pokazują, że tak nie jest.
Debata na temat opłat od czystych nośników toczy się w cieniu zarzutów, że aktualizacja katalogu urządzeń, od których jest pobierana spowoduje wzrost cen sprzętu elektronicznego. Przykłady innych Państw europejskich pokazują, że tak nie jest.
Podstawa prawna
Opłata od czystych nośników ma swoje źródło w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Art.20 tejże ustawy realizuje przewidzianą w Dyrektywie 2001/29/WE możliwość wprowadzenia przez państwa członkowskie ograniczeń w odniesieniu do wyłącznego prawa twórcy do rozpowszechniania utworu poprzez ustanowienie tzw. użytku prywatnego. Dzieje się to jednak pod warunkiem, że właściciele praw autorskich otrzymają za to godziwą rekompensatę.
Opłata ta obowiązuje w Polsce od 1994 r. i od tego czasu jest składnikiem ceny wielu urządzeń i nośników. Od 2003 r. obejmuje ona płyty CD, MP3, radia z odtwarzaczem, komputerowe dyski twarde itd. Najwyższa możliwa stawka to 3% od ceny sprzedaży – obecnie ta najwyższa stawka obowiązuje dla 13% urządzeń i nośników, pozostałe stawki (87%) są niższe.
Opłata od czystych nośników nie jest podatkiem
Czego dotyczy zmiana?
W aktualizacji opłat od czystych nośników chodzi głównie o smartfony i tablety. W Polsce te urządzenia nie są objęte opłatami. Katalog sprzętów elektronicznych objętych opłatą od czystych nośników określany jest w rozporządzeniu Ministra Kultury. Ostatnia aktualizacja tego katalogu miała miejsce w 2008 r.
W UE coraz powszechniej urządzenia mobilne obejmowane są opłatami od czystych nośników. Można tu przytoczyć przykłady Francji, Belgii, Węgier czy Holandii. Warto zatem zastanowić się czy postęp technologiczny i standardy europejskie nie są wystarczającymi powodami do aktualizacji. Obecnie przedstawiciele organizacji SAWP, ZAiKS i ZPAV podjęli działania polegające na dostosowaniu listy do współczesnych realiów tj. sposobu wykorzystania utworów przez użytkowników oraz trendów w zakresie wykorzystywanych nośników. W 2013 r. w poborze opłat w tzw. sferze audio na 29 urządzeń i nośników ujętych w rozporządzeniu, tylko 11 pozycji stanowiło ponad 1% udziału w kwotach zainkasowanych. Podobnie w sferze wideo na 24 urządzenia i nośniki tylko 12 z nich miało ponad 1% udziału w inkasie opłat.
Zaktualizowany katalog, wypracowany wspólnie ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich/Związkiem Autorów i Producentów Audiowizualnych ZAPA oraz Związkiem Artystów Scen Polskich ZASP, został przedłożony do MKiDN w marcu 2014 roku oraz potwierdzony przez organizacje w lipcu br.
Doświadczenie innych krajów UE
Opłata od czystych nośników obowiązuje w 23 państwach członkowskich UE. Hiszpania jest jedynym krajem gdzie funkcjonowały opłaty od czystych nośników jednak zostały zniesione na koniec 2012 roku. Jednak sama opłata na rzecz artystów z tytułu kopiowania ich twórczości na prywatny użytek nie zniknęła, lecz została przeniesione na budżet państwa. Pomimo tej zmiany ceny urządzeń objętych opłatą nie uległy zmianie, czyli nie zostały obniżone.
W Niemczech opłaty przez szereg lat były jedne z najwyższych w Europie – w 2010 r. wpływy wyniosły 244 mln euro. Obecnie rekordzistą pod względem wpływu z opłat (prawie 174 mln euro w 2012 r.) jest Francja.
Polska pod względem kwot zbieranych z tytułu opłat od czystych nośników plasuje się na szarym końcu krajów UE.
Poniższe zestawienie pokazuje roczne wysokości opłat zebranych w czterech krajach UE, które mogą stanowić punkt odniesienia dla Polskich warunków. Warto zwrócić uwagę na Węgry, kraj ze zdecydowanie mniejszą liczbą mieszkańców, który zbiera z tytułu opłat ponad czterokrotnie więcej środków niż Polska.
 |
Źródło: International Survey on Private Copying 2013
Porównanie cen wybranych urządzeń
Pomimo niskiego wpływu z tytułu opłaty od czystych nośników w Polsce ceny urządzeń elektronicznych są jedne z najwyższych w UE.
| Hiszpania | Niemcy | Francja | Polska | |
|---|---|---|---|---|
| iPhone 5S 16GB | 699 EUR | 699 EUR | 709 EUR | 711 EUR |
| iPhone 5S 32GB | 799 EUR | 799 EUR | 811 EUR | 819 EUR |
| iPhone 5S 64GB | 899 EUR | 899 EUR | 917 EUR | 928 EUR |
| iPhone 5C 16GB | 599 EUR | 599 EUR | 609 EUR | 602 EUR |
| iPhone 5C 32GB | 699 EUR | 699 EUR | 711 EUR | 711 EUR |
| iPad Air 16GB | 599 EUR | 599 EUR | 609 EUR | 627 EUR |
| iPad Air 32GB | 689 EUR | 689 EUR | 699 EUR | 723 EUR |
| iPad Air 64GB | 779 EUR | 779 EUR | 795 EUR | 819 EUR |
| iPad Air 128GB | 869 EUR | 869 EUR | 885 EUR | 916 EUR |
*Źródło: store.apple.com. Przeliczenie na EUR według średniego kursu NBP na dzień 18.07.2014 r. Kto zarabia na braku opłat?
Wpływ opłat na ceny sprzętu jest sztucznie zawyżany przez środowisko producentów i importerów. Opłaty doliczane są bowiem do cen, jakimi operują producenci i importerzy, a więc znacznie niższych niż te w sklepach RTV. Nie mogą więc w istotny sposób wpłynąć na koszt ponoszony finalnie przez konsumenta.
Widoczne dysproporcje w wysokości sumy opłat z tytułu czystych nośników, jakie zbierane są w różnych państwach UE oraz zdecydowana, negatywna postawa importerów i producentów wobec aktualizacji polskiego katalogu urządzeń i nośników nasuwa jedno pytanie – czy zdaniem wielkich koncernów elektronicznych polska kultura jest gorsza? Odpowiedź jest oczywista - NIE, więc nie powinniśmy godzić się na to, żeby Polska pozyskiwała ponad 100 razy mniej środków niż Francja, czy 10 razy mniej niż Czechy.
Inkaso
Przyglądając się wysokości opłat od czystych nośników w Europie warto zwrócić uwagę na wysokość inkasa. W Polsce roczne inkaso opłat w sferze audio-wideo jest bardzo niskie i wynosi ok. 1,7 mln euro. W efekcie w przeliczeniu na mieszkańca (per capita) inkaso w Polsce należy do najniższych w Europie – 0,04 euro.
Inkaso per capita w UE (wg danych za 2012r.)
| Francja | 2,65 EUR |
| Belgia | 2,14 EUR |
| Finlandia | 1,31 EUR |
| Węgry | 1,22 EUR |
| Włochy | 1,18 EUR |
| Szwecja | 1,03 EUR |
| Dania | 0,79 EUR |
| Austria | 0,78 EUR |
| Litwa | 0,66 EUR |
| Holandia | 0,32 EUR |
| Czechy | 0,31 EUR |
| Chorwacja | 0,24 EUR |
| Polska | 0,04 EUR |
Źródło: International Survey on Private Copying 2013
Przychody z tytułu opłat od czystych nośników w sferze audio i wideo dzielone są pomiędzy twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów.
W 2013 roku z tytułu opłat od czystych nośników podzielono pomiędzy uprawnionych łącznie 9,77 mln zł.
***
Kontakt dla mediów: Jakub Olek, MSLGROUP, tel. 606 319 500, e-mail: jakub.olek@mslgroup.com